Taka sytuacja:
Policja wie, że zdarzyło się konkretne przestępstwo.
Znają sprawcę tego przestępstwa. Znają okoliczności sprawy. Wiedzą – kto, komu, co, a nawet – dlaczego.
Wszystko wiedzą, a ciągle nie ma wyroku. Nawet nie wysłali aktu oskarżenia. A może wręcz umorzyli postępowanie?
No, skoro wiedzą kto jest sprawcą, to nie pozostaje już nic innego, jak tylko wysyłać akt oskarżenia do sądu, prawda?
Organy ścigania mają ścigać sprawców czynów zabronionych, czyż nie? To ich obowiązek, prawda?
No właśnie, że nie zawsze… Bo to zależy…
Są takie sytuacje, że policja wie o przestępstwie, zna pokrzywdzonego, zna sprawcę i może nawet bardzo by chciała doprowadzić do ukarania sprawcy za przestępstwo, które popełnił. Dysponuje dowodami, ale nie ma prawa go oskarżyć.
Zwyczajnie nie może. Dlaczego? Otóż „tylko” dlatego, że brak jest wniosku o ściganie.
Dlatego, że w przypadku pewnych przestępstw, oznaczonych przez kodeks jako tzw. przestępstwa wnioskowe, aby ścigać sprawcę przestępstwa konieczny jest tzw. wniosek o ściganie.
W takich przypadkach, jeżeli wniosek o ściganie nie zostanie złożony, to policja nie ma prawa wszcząć postepowania przygotowawczego, a gdyby wszczęła, to ma obowiązek to postepowanie umorzyć.
A nawet gdyby go oskarżyła – oskarżenie by się nie ostało, sąd by umorzył sprawę.
Przestępstwa ścigane na wniosek
Są takie przestępstwa, w przypadku których sama wiedza policji o ich zaistnieniu nie wystarczy.
Aby postawić zarzuty i skierować do sądu akt oskarżenia konieczne jest, aby pokrzywdzony złożył tzw. wniosek o ściganie.
Nie wystarczy zawiadomienie o przestępstwie.
Nie wystarczy wiedza i udokumentowane ustalenia organów ścigania o przebiegu zdarzenia. Konieczne jest wyraźne oświadczenie pokrzywdzonego, że składa wniosek o ściganie sprawcy.
Spisane w protokole.
Zawiadomienie o przestępstwie, a wniosek o ściganie
Uwaga: tzw. wniosek o ściganie to nie jest to samo, co tzw. „zawiadomienie o przestępstwie”.
Sformułowanie „zawiadomienie o przestępstwie” ujmuję w cudzysłów i poprzedzam skrótem „tzw.”, bo prawidłowa nazwa tej czynności, to zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia czynu zabronionego.
Zawiadomić o przestępstwie może każdy, kto się o nim dowiedział. Zazwyczaj robią to osoby pokrzywdzone. Te, którym zależy na ukaraniu sprawcy, a czasem najpierw na jego ustaleniu i odnalezieniu…
Jednak, co do zasady, każdy, kto ma wiedzę o okolicznościach wskazujących, że mógł zaistnieć czyn zabroniony ma prawo (a czasem także obowiązek) złożyć zawiadomienie.
W takim przypadku ustalony pokrzywdzony zostanie pouczony o prawie do złożenia wniosku o ściganie. Jeżeli nie złoży wniosku o ściganie, albo złożony wniosek skutecznie cofnie – policja nie ma podstaw do przedstawienia zarzutów, ani sporządzenia aktu oskarżenia. Wręcz przeciwnie – ma obowiązek umorzenia postępowania.
Jeżeli postępowanie nadal by prowadzono, pomimo braku wniosku o ściganie, byłaby to podstawa odwoławcza, którą sąd jest obowiązany uwzględnić z urzędu.
Wniosek o ściganie, a prywatny akt oskarżenia
Pojawia się pytanie, czy złożenie wniosku o ściganie to to samo, co skierowanie prywatnego aktu oskarżenia. Otóż – NIE. To dwie inne sytuacje.
W przypadku przestępstw ściganych na wniosek – po złożeniu wniosku o ściganie sprawa dalej toczy się z urzędu, tj. toczy się całe postępowanie przygotowawcze, powadzone przez policję lub prokuraturę, a następnie to policja lub prokuratura, czyli oskarżyciel publiczny, kieruje do sądu akt oskarżenia i w postępowaniu sądowym jest oskarżycielem. Pokrzywdzony może ewentualnie zostać oskarżycielem posiłkowym.
W przypadku przestępstw z oskarżenia prywatnego – to pokrzywdzony jest oskarżycielem (tzw. oskarżyciel prywatny) i to na nim spoczywa cały ciężar prowadzenia postępowania. Jedyne ułatwienie jest takie, że Policja na żądanie pokrzywdzonego przyjmuje ustną lub pisemną skargę i w razie potrzeby zabezpiecza dowody, po czym przesyła skargę do właściwego sądu. I ta skarga jest wówczas traktowana jak prywatny akt oskarżenia.
Jakie są jeszcze różnice? Wniosek o ściganie można cofnąć i może być to uzależnione jedynie od zgody prokuratora lub sądu. Cofnięcie prywatnego aktu oskarżenia, gdy sprawa jest już na etapie sądowym – uzależnione jest od wyrażenia zgody przez oskarżonego. Zgoda oskarżonego nie jest wymagana, jeżeli oskarżyciel prywatny odstąpi od oskarżenia przed rozpoczęciem przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej. Ponadto, niestawiennictwo oskarżyciela prywatnego i jego pełnomocnika na rozprawie głównej bez usprawiedliwienia uważa się za odstąpienie od oskarżenia.
Przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego mają krótszy czas przedawnienia i inny, szczególny tryb postępowania przed sądem
Takie najbardziej typowe przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego to zniewaga, naruszenie nietykalności i zniesławienie.
Jest jeszcze szczególny typ przestępstwa, którego ściganie uzależnione jest od tego, kto jest pokrzywdzonym. Albo raczej od tego, jaki jest wzajemny stosunek pomiędzy sprawcą, a pokrzywdzonym. Te przestępstwa mogą być ścigane bądź – z oskarżenia prywatnego, bądź – na wniosek. Takim przestępstwem jest naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwający nie dłużej niż 7 dni,
Prawo pokrzywdzonego do złożenia wniosku o ściganie i do jego cofnięcia
Złożenia wniosku o ściganie to Twoje prawo, a nie obowiązek. Ani sąd, ani prokuratura nie maja prawa cię zmusić ani do złożenia wniosku o ściganie, ani do jego cofnięcia
Złożenie wniosku jest uprawnieniem pokrzywdzonego. Organ ścigania: policja lub prokuratura mają obowiązek pouczyć pokrzywdzonego, że ma prawo do złożenia wniosku o ścianie
Czy można cofnąć wniosek o ściganie?
Tak. Można cofnąć wniosek o ściganie – jeżeli na cofnięcie tego naszego wniosku o ściganie zgodzi sią sąd lub prokurator – w zależności od tego czy sprawa już trafiła do sądu, czy też jeszcze toczy się postępowanie przygotowawcze.
A jeżeli cofniemy wniosek – odpowiednia instytucja (sąd lub prokurator) wyrazi zgodę i wniosek zostanie skutecznie cofnięty – czy możemy się z tego wycofać?
Czy możemy cofnąć cofnięcie wniosku o ściganie?
NIE. Tego, tj. cofnięcia wniosku o ściganie. nie można cofnąć.
Ta czynność jest nieodwracalna.
Ponowne złożenie wniosku w tej samej sprawie jest niedopuszczalne.
Przestępstwa względnie i bezwzględnie wnioskowe
Znawcy tematu nazywają te przestępstwa „wnioskowymi”. Dla zainteresowanych dodam tylko, że te przestępstwa bywają wnioskowymi względnie** lub bezwzględnie*.
Przestępstwa bezwzględnie wnioskowe
Przestępstwami bezwzględnie wnioskowymi są te, których ściganie zawsze, w każdym przypadku uzależnione jest od złożenia wniosku o ściganie. Bez względu na to, kto jest sprawcą tego przestępstwa. jaki jest wzajemny stosunek pomiędzy sprawcą, a pokrzywdzonym
Przestępstwa względnie wnioskowe
Przestępstwa względnie wnioskowe co do zasady są ścigane bez potrzeby składania wniosku o ściganie. Jednak w pewnych sytuacjach, w wypadku popełnienia ich przez określoną osobę, np. przez osobę najbliższą wobec pokrzywdzonego ich ściganie będzie uzależnione od złożenia wniosku o ściganie właśnie przez tę pokrzywdzoną osobę. Jeżeli wniosku o ściganie nie złoży, albo złożony wcześniej wniosek cofnie – sprawa będzie musiała zostać umorzona.
Przykłady przestępstw, których ściganie uzależnione jest od złożenia wniosku o ściganie
Podobno najlepiej działa wyjaśnianie na przykładzie. Poniżej więc przykłady przestępstw ściganych na wniosek.
art. 160 § 5 w zw. z art. 160 § 3 k.k. nieumyślne narażenie człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu,
art. 161 § 3 w zw. z art. 161 § 1 i 2 k.k. świadome narażenie bezpośrednio innej osoby na zarażenie wirusem HIV, inną chorobą weneryczną lub zakaźną, ciężką chorobą nieuleczalną lub realnie zagrażającą życiu
art. 190 § 4 w zw. z art. 190 § 1 i 2 k.k. uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia lub istotnie narusza jej prywatność (§ 1), lub podszywając się pod inną osobę, wykorzystuje jej wizerunek, inne jej dane osobowe lub inne dane, za pomocą których jest ona publicznie identyfikowana, w celu wyrządzenia jej szkody majątkowej lub osobistej (§ 2)
Tylko tyle? Trzy przestępstwa? Nie – w samym kodeksie karym naliczyłam ich 34. A przecież nie samym kodeksem karnym człowiek żyje i są jeszcze inne ustawy, które mogą ustanawiać czyny zabronione, których ściganie może odbywać się wyłącznie na podstawie wniosku o ściganie.
W tym miejscu chciałabym jednak pogratulować Państwu, którzy dotarliście aż tutaj. To długi wpis, a jego czcionka, fonty i struktura wcale nie ułatwiają zadania.
Istniej więc prawdopodobieństwo, że temat Państwa interesuje głębiej.
Chcesz się dowiedzieć więcej?
Przygotowuję zbiór przydatnej wiedzy na temat wniosku o ściganie. E-booki będą rozsyłane do na podane przez Państwa adresy po zakończeniu nad ni pracy:)
To link do zamówienia e-booka, w którym to wszystko wyjaśniam
Photo by Scott Rodgerson on Unsplash
{ 0 komentarze… dodaj teraz swój }
{ 1 trackback }